Ruimte voor stotteren: stotteren, sociale interactie en stigmatisering (Van der Goot-Buijnsters Y.H., Bos, A.E.R. & Houtmans, M.J.M., 2006. Open Universiteit Nederland).
De gesproken taal is voor de menselijke interactie een belangrijk communicatiemiddel. Wanneer iemand beperkt is in het spreken, zoals stotteraars, roept dit in sommige situaties stigmatiserende reacties op. Er is sprake van een stigmatiserende gedragsreactie als de sociale afstand vergroot wordt. Sociale afstand kan onder meer bestaan uit het ervaren en tonen van aversie, het ontwijken of afwijzen van de persoon in kwestie en het niet serieus nemen van zijn of haar sociale interacties. In deze scriptie is onderzocht of de ernst van stotteren van invloed is op emoties en gedrag van een niet-stotteraar ten opzichte van de stotteraar. Daarnaast is onderzocht of wanneer iemand aangeeft te stotteren in een sollicitatieformulier of in een sollicitatiegesprek, dit van invloed is op emoties en het gedrag bij een waarnemer.

Voor dit onderzoek zijn vragen beantwoord door 211 niet-stotterende vrouwelijke studenten. Zij kregen een fictieve situatie voorgelegd: een nieuwe collega komt solliciteren voor een functie. Hoe erg de sollicitant stotterde en in hoeverre zij open was over stotteren in het sollicitatieformulier en tijdens het sollicitatiegesprek werden in verschillende situaties gemanipuleerd. Na het lezen van de situatie, het sollicitatieformulier en een verslag van het sollicitatiegesprek werd de respondenten een vragenlijst voorgelegd, die vroeg naar meningen over stotteraars, emoties en stigmatiserende reacties. De mate van openheid over stotteren in het sollicitatieformulier werd als volgt weergegeven:

“Ook wil ik melden dat ik stotter. Mijn beperking vind ik zelf geen bezwaar, ik kan er in mijn werkkring goed mee functioneren.”

Het stotteren tijdens het sollicitatiegesprek werd zo beschreven:

Evelien Langermans wordt uitgenodigd voor een gesprek en de sollicitatiecommissie zit klaar voor het sollicitatiegesprek. Zij wordt door de secretaresse binnen gebracht en stelt zich voor. Het valt je op dat Evelien bij het voorstellen ernstig stottert en bijna niet meer uit haar woorden kan komen. Als ze begint te spreken fronst ze haar voorhoofd, trillen haar neusvleugels, perst ze haar lippen samen en maakt ze even geen oogcontact.

Evelien: eh..i-i-i-ik ….eh.. eh i-i-i-ik sssstotter. M-maar v-v-v-vul mij-mijn mijn wwoorden n-n-n-niet aan … eh…. da-dan ssstotter i-ik het m-minst’.

Openheid over stotteren
Uit de resultaten blijkt dat openheid over het stotteren een rol speelt bij de beoordeling van persoonseigenschappen van een stotteraar. Als stotteraars open zijn over het stotteren in het sollicitatieformulier, worden persoonseigenschappen door respondenten positiever beoordeeld, dan als zij er niets over zeggen. Wanneer stotteraars geen openheid geven over stotteren in het sollicitatieformulier en tijdens het sollicitatiegesprek, krijgen zij meer negatieve persoonseigenschappen toegeschreven.

Ernst van het stotteren
Daarnaast bleek dat de ernst van het stotteren van belang is bij de beoordeling van de nieuwe collega. Een ernstig stotteraar wordt door respondenten minder geschikt bevonden voor de functie dan een minder ernstig stotteraar. Bovendien wordt de werkhouding van een ernstig stotteraar negatiever beoordeeld dan wanneer een stotteraar minder ernstig stottert. Wanneer een stotteraar openheid geeft over het stotteren in het sollicitatieformulier, wordt de werkhouding van de stotteraar positiever beoordeeld dan wanneer de stotteraar geen openheid geeft. De ernst van het stotteren is niet van invloed op angst, woede, leedvermaak en medelijden bij de respondenten, maar een stotteraar roept meer angst en medelijden op dan een niet-stotteraar.

Gedrag van de waarnemer
Hoe erg iemand stottert is niet van invloed op de sociale afstand die wordt gecreëerd. Ook de mate van openheid over het stotteren in het sollicitatieformulier en tijdens het gesprek hebben geen effect op sociale afstand.

Conclusie
Stotteraars hebben een enorm dilemma met betrekking tot openheid. Aan de ene kant reageert de omgeving negatief als stotteraars gesloten zijn over hun beperking, maar aan de andere kant wordt een ernstige stotteraar gestigmatiseerd ten opzichte van een niet-stotteraar. Het blijkt nuttig te zijn om open te zijn over stotteren: stigmatiserende reacties worden verminderd wanneer een stotteraar al in het eerste contact aangeeft te stotteren.

Vragen en/of reactie: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.