Het belang voor Stuttering Awareness
Hoe denken niet-stotterende mensen over ons? Wat weten zij over stotteren? Hoe weten ze wat stotteren is?

‘Stuttering in Movies’ is een groot, internationaal project dat van belang kan zijn voor de stottergemeenschap. Het analyseert hoe mensen die stotteren in films worden geportretteerd.

Mijn vriendin heeft een autistisch kind en toen ik hem ontmoette, besefte ik dat al mijn ideeën over autisme volkomen verkeerd waren. Ik vroeg mezelf af waarom en het antwoord was: ik haalde mijn informatie voornamelijk uit films. 'Rain Man' was de eerste grote film met een autistisch personage. Maar Dustin Hoffman speelt een hoogbegaafde autist (vroeger zei men ‘Asperger’): hij is erg intelligent, raar en sociaal onhandig.

Mijn stiefzoon is niet hoog intelligent, hij is erg goed met emoties (er is veel liefde tussen ons) en hij is sociaal helemaal niet onhandig. Ik had het dus mis, ik was helemaal verkeerd maar ik dacht dat ik het wist.
Gewoon omdat ik een film gezien had.

Dus ik vroeg me af: hoe zit het met stotteren?
1 à 2% van de wereldbevolking stottert. Laten we zeggen dat 5 tot 10% van de wereldbevolking nauw contact heeft met iemand die stottert. We kunnen dus aannemen dat zij iets afweten van stotteren. Maar hoe zit het met de overige 90%? Waar halen zij hun informatie vandaan?
Een deel van het antwoord is: uit films. Cinema is de meest 'geconsumeerde' kunst. Honderden miljoenen mensen kijken elke dag naar films. Niet enkel in de cinema, maar op televisie, op smartphones, in vliegtuigen... En films zijn bij uitstek geschikt om stottergedrag in beeld te brengen, veel beter dan andere kunstvormen zoals bv. schilderkunst of architectuur.

Adam Sandler, een van de grootste filmsterren, maakte drie films met stotterende karakters en hij maakte er altijd grapjes over. Veel mensen zullen dus denken: dit is een prima manier om PWS te behandelen. Er is ook Golmaal (een Indiase reeks films) die een stotterend personage op een zeer slechte manier behandelt.

Het onderzoek
Ik presenteerde de basisidee op het Wereldcongres in IJsland 2019, we vormden een internationaal team en we gingen aan de slag. Een team van 10 mensen uit verschillende landen.

We hebben een lijst met meer dan 400 films aller tijden waarvan wordt gezegd dat ze stotteren bevatten. Op dit moment zijn het er 422, maar er komen er nog regelmatig bij. Niet al deze films bevatten stottergedrag. Dit is vaak omdat mensen weinig weten over stotteren, ze horen iemand (zoals Hugh Grant) die struikelt over zijn woorden en ze denken dat dit stotteren is. 14% van de films die voorkomen in de ‘Stotterende film’-lijsten bevatten geen stottergedrag. 86% wel.

In de afgelopen 4 jaar hebben we 232 films van die lijst gezien. Wij hebben ze allemaal geanalyseerd. We beantwoorden per film 65 vragen (verdeeld in 9 secties) die alle aspecten van stotteren behandelen:

• Man/vrouw, soort rol (hoofdrol, belangrijk karakter, klein karakter, figurant)?
• Is de algemene houding respectvol of niet?
• Klopt de informatie over stotteren & therapie?
• Volgen ze therapie? Zo ja, is het een realistische therapie? Verbetert het stotteren?
• Worden ze gepest? Zo ja, wat gebeurt er met de pester? Worden ze gestraft, aangemoedigd of genegeerd?
• Waarom zit het stotteren het in de film? Hoe en waarom wordt het gebruikt? Is het een grap, wordt het gebruikt om dramatische redenen, historische nauwkeurigheid...?
• Houding van de andere personages: accepteren ze het stotteren of niet? Hoe reageren ze?
• Reacties op het stotteren: we hebben elke reactie in alle 232 films genoteerd, van het optrekken van een wenkbrauw, over niet begrijpen tot pesten en je de rug toekeren en weglopen. We hebben meer dan 40 verschillende reacties genoteerd. We hebben ze allemaal in percentages weergegeven en de resultaten zijn niet wat u verwacht.
• en nog veel meer...

Dit resulteert nu in een grote database met meer dan 12.000 stukken data (230 films x 65 vragen). Hieruit kunnen we veel afleiden.

In de loop van de tijd kunnen we ook lijnen trekken in de manier waarop stotteren in het verleden (vanaf 1925) tot nu toe in beeld werd gebracht. Is het beter? Is de informatie nauwkeuriger? Is de kennis over stotteren in de loop van de tijd verbeterd?

Verrassende resultaten
Er komen veel interessante gegevens uit de analyse en deze zijn niet altijd wat u verwacht. Mensen die stotteren denken vaak dat stotteren in films vooral als grap wordt gebruikt, om eens lekker te kunnen lachen. Maar is dat waar? Het klopt voor de drie films van en met Adam Sandler, maar in het algemeen? We hebben het film voor film gemeten en de resultaten zijn zeer verrassend.
Het meest voorkomend: in 31% van de gevallen wordt het stotteren op een dramatische manier gebruikt, ten dienste van het verhaal.
De tweede meest voorkomende reden: in 27,5% van de gevallen is er helemaal geen duidelijke reden waarom het stotteren in de film zit. Het stotteren is er gewoon, niemand maakt er een opmerking of grapje over. Er een personage, die persoon stottert en so what?
Nummer drie is: een teken van zwakte (16,4%).
En pas op de vierde plaats: grap of gimmick (14,3%).

In alle 232 geanalyseerde films wordt het stotteren dus in slechts 14,3% als grap gebruikt. Wij hebben vaak de indruk dat dit veel meer is.
Bij reacties op het stotteren zien we hetzelfde. Als we het project presenteren, vragen we steevast wat de mensen denken dat de meest voorkomende reacties zijn in films en wat daar altijd uit komt, is dat de mensen denken dat het iets negatiefs is. Terwijl de realiteit gewoon als volgt is:
Meest voorkomende reactie op stotteren: niets, geen reactie (40%).
Tweede meest voorkomende reactie: imitatie/herhalen woorden (23%)
Derde: zinnen of woorden afmaken (19%)
Vierde: uitlachen (15%)
Vijfde: onderbreken (15%)
Zesde: goedaardig lachen (bv. liefdevol door iemand die de PWS graag ziet; 13%)

De rest van de reacties zijn 10% of minder. (Meerdere reacties mogelijk per film dus het totaal is meer dan 100%).
Dus hier alweer: in 40% van de films zit het stotteren in de film en is er totaal geen reactie. Iemand stottert, so what. Dat kunnen we enkel positief noemen. De rest van het lijstje lijkt volgens ons op de realiteit, art reflects life.  

In de toekomst
De resultaten van het project kunnen het ook voor andere doeleinden gebruiken, zoals het maken van lijsten met ‘films om te bekijken’, ‘films om te vermijden’, ‘films voor kinderen’ enz.
In de toekomst zullen we alle info beschikbaar stellen op een permanente website.
We presenteren alle info + filmfragmenten om het gebruik van het stotteren en de PWS te illustreren.
Het idee is om alles terug te geven aan de stottergemeenschap.

Een aantal filmclips staan hier.

De hele lijst van stotterfilms staat op de site van Stamily.

U kan altijd reageren of vragen stellen op: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Erik Lamens